Levensmoeheid bij ouderen ernstig nemen!

Het eeuwige leven!

Die droom is ouder dan de mensheid zelf!
Vroeger zochten alchemisten koortsachtig naar het elixir dat het eeuwige leven zou verzekeren. Vandaag nemen hooggeleerde professoren het van hen over.

De voorbije 50 jaar  hebben we al enorme stappen gezet richting eeuwig leven.

Medische inzichten en een revolutie in de medicatie maakten dat de gemiddelde leeftijd voor mannen  in de periode 1950-2017 met bijna 10 jaar is  toegenomen, van 70,3 tot 80,1 jaar, voor vrouwen is  de gemiddelde leeftijd in de periode 1950-2017 gestegen van 72,6 tot 83,3 jaar.

Talloze campagnes willen ons minder laten wegen en meer  laten bewegen, in ruil garanderen ze een aantal extra levensjaren.
Steeds meer mannen en vrouwen worden ook 100 jaar. Ze worden uitbundig gevierd en krijgen bezoek van de burgemeester. Ook onze kinderen en kleinkinderen willen  zo graag dat we honderd worden. Goed nieuws om te verspreiden in de school en op het werk,  het  zegt iets over hoe  sterk het geslacht is waartoe ze behoren.

‘Grijsgedraaid’

Maar er komt steeds meer ruis op het hoera verhaal.
In het boek ‘Grijsgedraaid’  (1) interviewt Ann Peuteman een aantal ‘bekende’ tachtigplussers, onder meer voormalig staatssecretaris Paula Dhont (92). Zij vat mooi samen wat steeds meer ouderen denken: ‘Zouden er echt mensen bestaan die gelukkig en uitbundig oud worden?’

Aan de hand van concrete voorbeelden toont Ann Peuteman aan hoe het leven van ouderen wordt overgenomen en ze verplicht worden om niets te doen.
Dat gaat van het afnemen van je rijbewijs ‘Voor je eigen veiligheid’,  het leveren van warme maaltijden, ‘dan hoef je geen boodschappen meer te doen of te koken’, het aanstellen van een bewindvoerder voor je financiën ‘zo kan men geen misbruik maken van je goedheid’ niet mee koken in het rusthuis ‘zo verminder je het gevaar op infecties’…
Op het einde van haar boek roept Anne op om op de barricaden te gaan voor de rechten van 80 plussers.
Ze formuleert het treffend als volgt:

‘Risico’s maken het leven leuk . Of je je nu in de armen van een nieuwe geliefde stort, op de beurs speculeert, je letterlijk of figuurlijk op onbekend terrein waagt of eens goed doorzakt. Ontzeg mensen de mogelijkheid om risico’s te nemen en hun leven wordt al snel banaal en voorspelbaar. Toch is dat precies wat we met tachtigplussers doen. Omdat we niet willen dat hun iets overkomt, omdat we bang zijn dat iemand misbruik zal maken van hun goedheid, maar ook omdat het simpelweg sneller vooruitgaat als we hun zoveel mogelijk uit handen nemen. Het liefst hebben we dat oude mensen in een luie stoel bij het raam zitten met een dekentje over hun knieën en een noodknop om hun nek.'

De Nederlandse 80 plusser Hendrik Groen (2) vult het verhaal van Ann Peuteman mooi aan. Hij schetst op een schalkse manier het leven van een rusthuisbewoner.

Hendrik  is een beetje rebels, heeft nog geen zin om achter de geraniums te kruipen en houdt wel van een beetje actie. Ondanks alle kwaaltjes, regeltjes van het verzorgingstehuis en de soms toeslaande eenzaamheid besluit Hendrik een dagboek bij te houden zodat hij eens ongecensureerd zijn mening kan geven over het leven in zijn verzorgingstehuis in Amsterdam-Noord. En niet te vergeten, over de bewoners en het personeel. men met een paar andere bewoners richt hij de Oud-maar-niet-dood (Omanido) club op. Ze organiseren regelmatig een uitje, maar het wordt vooral een hechte vriendenclub die lief en leed met elkaar deelt.

Het boek is komisch, soms ook tragisch vaak ook hilarisch maar zo herkenbaar.

Maar achter de terechte verontwaardiging van Ann Peuteman en het schalkse dagboek van Hendrik Groen blijft de realiteit. Ouder worden is afscheid nemen!

Soms blijft er zo weinig over van wat het leven was, dat wat rest  niet meer waard is om geleefd te worden

Ouder worden staat gelijk aan afbouwen, minder mobiel zijn, afscheid nemen van je partner, je vrienden , afhankelijk worden van anderen , zelfs voor de meest eenvoudige zaken zoals opstaan, je toilet maken….
Ik ontmoette die andere kant van het ouder worden toen ik als minister voor welzijn op bezoek ging in woonzorgcentra. De intensiteit waarmee bewoners me vast pakten en de vraag stelden ‘Alsjeblief, kan jij me niet helpen, ik wil hier niet langer blijven, geef me een pilletje zodat ik naar mijn man kan daarboven.’  Beklijvende momenten die ik mee naar huis nam.

Signalen van levensmoeheid  worden zelden ernstig genomen, niet door de familie, niet door het zorgpersoneel . Ze worden weg gezet als ‘ je hebt een slechte dag, morgen schijnt de zon en voel je, je wel beter’ of ‘ik zal de dokter vragen dat hij je

Toen mijn moeder ouder werd ondervond ik aan de lijve wat het betekent om de ‘gezegende’ leeftijd van 95 te mogen bereiken. Mijn moeder was de enige overlevende uit een gezin van tien. Toen ik langs ging stond er steevast weer een doodsbrief op de kast, ze was de enige overlevende van haar generatie en weigerde na een tijd om nog naar begrafenissen te gaan. Mijn mama was niet levensmoe ze   bleef tot de laatste moment zelfredzaam en leefde in een kangoeroewoning bij mijn zus.

Twee mannen uit de familie kozen er wel  voor om er zelf een einde aan te maken. Iedereen wist het  maar  er werd niet over gepraat. Een hartinfarct kan je immers ook plots uit het leven rukken,  het klinkt zo veel aanvaardbaarder en geeft je minder schuldgevoel.

Soms blijft er inderdaad zo weinig over van wat het leven was, dat wat rest  niet meer waard is om geleefd te worden, mensen zijn levensmoe!

Meer aandacht voor meer 80 plussers

De 60 plusser van vandaag zijn de eerste generatie die zeer hoogbejaarde ouders heeft. Deze babyboom generatie zal hoogbejaard zijn in 2030.

Dit betekent dat het aantal tachtig plussers stijgt van 289.000  in 2008 naar 427.000 in 2030. Steeds vaker hoor je de babyboomers zeggen dat ze echt geen ambitie hebben om 100 jaar te worden.

Het beleid blijft investeren in de droom om langer te leven  maar weet geen blijf met het toenemend aantal ouderen en investeert ook  niet in de randvoorwaarden om gelukkig ouder te worden.

Zo lang ouderen kunnen consumeren, zijn ze een lust. Ouderen die niet de middelen hebben om jaarlijks enkele reisjes te doen, regelmatig op restaurant te gaan… komen vooral in beeld als last voor de samenleving (kostprijs pensioenen en zorg).

In ons congres ‘Iedereen werkt’ illustreerden we uitvoerig hoe de arbeidsmarktverslaving (alleen wie op de reguliere arbeidsmarkt actief is telt mee) het maatschappelijk belang van arbeid verricht door ouderen miskent.

De steeds weerkerende berichten over de betaalbaarheid van de zorg, de stijgende en voor velen onbetaalbare rusthuisfacturen, berichten over vermaatschappelijking, minder professionele zorg,  meer zorg in het eigen netwerk…voedt de angst om oud en afhankelijk te worden. We willen onze kinderen niet tot last zijn.

De roep om  zelfbeschikking groeit. We willen zelf bepalen wanneer ons leven voltooid is, wanneer we levensmoe zijn.

In Nederland wordt dit debat al langer en meer publiek gevoerd. Kamerlid voor D66 Pia Dijkstra diende een fel besproken wetsvoorstel in dat levensbeëindiging mogelijk maakt voor 75 plussers die vinden dat hun leven voltooid is.

Ook in Vlaanderen waar zelfmoord bij mannen van 70 jaar en ouder  toeneemt, groeit nu de roep naar een wettelijke regeling voor mensen die levensmoe zijn.

Levensmoeheid bij ouderen.

In zijn boek ‘Levensmoeheid bij ouderen’ verzamelt Robert Geeraert (consulent woonzorg) een aantal bijdragen van artsen, hulpverleners over hoe omgaan met de toenemende vraag tot zelfbeschikking van ouderen die levensmoe zijn. Dit boekvertrekt van de stelling dat de vraag van ouderen die levensmoe zijn serieus moet worden genomen. De vraag  onder tafel schuiven of weg toveren via een pilletje kan niet langer .  Artsen  en hulpverlener moeten dieper ingaan op de oorzaken van de  wens om te sterven?

Eenzaamheid, de angst om ten laste te zijn van de kinderen, onaangepaste huisvesting, materiële tekorten …Misschien zorgt een antwoord op deze ‘angsten’ ervoor dat de oudere terug zin heeft in het leven.

Maar ook als de oudere ondanks een antwoord op zijn ‘angsten’ blijft bij zijn vraag om te sterven dan moeten hulpverleners hier op ingaan.

Wanneer er sprake is van  lijden dat uitzichtloos en ondraaglijk is geldt de wet  op euthanasie. De uitzichtloosheid is een professioneel oordeel over het nog aanwezige behandel- en zorgperspectief en is vaak objectiveerbaar.

Levensmoeheid is een beleving van de patiënt, strikt persoonlijk en altijd subjectief.  Noch professor  Wim Distelmans, noch dokter Patrick Van Krunkelsven zien het als de taak van de arts om te bepalen of de vraag van iemand die levensmoe is te evalueren . Zij pleiten – net als in Nederland- voor een aparte wetgeving.

Verder bevat dit boek heel wat suggesties en practische tips aan hulpverleners over hoe om te gaan met ouderen die levensmoe zijn.

Levensmoeheid meer dan een pilletje!

Uiteraard kunnen we de opdracht omgaan met levensmoeheid niet alleen over laten aan hulpverleners.

Als samenleving hebben we de verpletterende verantwoordelijkheid om ook kwetsbare ouderen geborgenheid, zorgzekerheid en warmte te bieden. Zo is het onaanvaardbaar dat de terugbetaling van psychologische consulten enkel geldt voor wie jonger is dan 65. De psychische problemen bij ouderen zijn nochtans groot.

Dit is het zoveelste bewijs dat het beleid alleen oog heeft voor wie ‘werkt’ en van de oudere ook al verzet die enorm veel (vrijwilligers) werk een tweede rangsburger maakt.

GroenPlus wil meer aandacht voor de situatie van de kwetsbare ouderen, de tachtig plusser die niet de kans krijgt om op zijn tempo af te bouwen en zijn autonomie verliest: wij  regelen het wel voor hem voor zijn veiligheid voor zijn eigen goed…samen met Ann Peuteman gaan we op de barricade om aan te klagen dat ouderen hun rijbewijs wordt afgepakt, een financiële bewindvoerder krijgen…kortom verplicht worden om met een dekentje over hun benen en het alarmsignaal om de hals, te wachten op de dood.

Daarnaast nemen we de sinalen van ouderen die levensmoe zijn, ernsig, zoeken en investeren we in een kader voor aangepaste hulpverlening en willen we een wettelijk kader uitwerken om de zelfbeschikking van mensen te respecteren.

1. Peuteman, Ann. 'Grijsgedraaid: Waarom we bang moeten zijn om oud te worden.' Uitgeverij Vrijdag, 2019. Apple Books. 
2. Groen, Hendrik. 4Pogingen iets van het leven te maken, het geheime dagboek van Hendrik Groen 83 ¼ jaar’ uitgeverij Meulenhoff, 2014
3. Geeraert, Robert (redacteur) .’ Levensmoeheid bij ouderen een praktische handleiding’ uitgeverij Politeia , 2019
   
   

Mieke Vogels
25/06/2019