De Overstap, alternatief voor gekkenhuis, is een voorziening voor medeburgers die omwille van geestelijke en sociale problemen een tijdelijke schuilplaats nodig hebben. Coördinator Miep Cuenen legde aan een groep GroenPlussers de geschiedenis en de ontwikkeling van het initiatief uit, maar meest indrukwekkend waren de erg persoonlijke levensverhalen van twee cliënten van De Overstap, een oudere man en een jonge vrouw. Hoe gewone mensen, met vallen en telkens terug opstaan, er in slagen om weer  over te stappen en een eigen plaats in de gewone maatschappij kunnen herwinnen.

Dat was nog niet eens zo lang geleden héél anders. Mensen met ernstige psychische klachten werden geïnterneerd in een grote inrichting, het gekkenhuis, waar ze veilig  opgeborgen waren, meestal met medicatie die de scherpe kantjes van hun gedrag afhaalde, maar die tegelijk hun onmondigheid nog vergrootte. Mensen raakten daardoor steeds meer vervreemd van de buitenwereld, die hen onzeker en zelfs angstig maakte, waardoor de weg terug erg moeilijk werd.

Mensen met zo'n hospitalisatie-syndroom kregen er op die manier een ernstig probleem bij. Psychiatrische ziekten worden overigens nog dikwijls behandeld volgens het medisch model: 'de onwetende patiënt' komt bij 'de slimme dokter', die zijn diagnose stelt en zijn remedie voorschrijft: vaak op de eerste plaats medicatie, al dan niet aangevuld met een behandeling, die meestal de symptomen zullen bestrijden, maar zelden iets doen aan de oorzaak van de klachten.

De verhalen die we hoorden in De Overstap wezen de andere richting uit: mensen met een psychische kwetsbaarheid worden gestimuleerd om zelfkennis op te bouwen, zodat ze in staat zijn om tijdig aan te geven dat ze (meer) hulp nodig hebben. Deze hulp kan van psychiaters en verpleegkundigen en van medicijnen komen, maar in De Overstap wordt eerst en vooral gebruik gemaakt van zelfhulpgroepen. Dat zijn ervaringsdeskundigen, familieleden en beroepshulpverleners die elkaar bijstaan. Mensen wonen vaak samen of ook wel apart in gewone huizen of appartementen in dorpen en steden in de wijde omgeving, waar ze zelf de regie van hun dagelijkse leven in handen nemen en waar er op vaste tijden een professionele kracht poolshoogte komt nemen en met hen overlegt.

De levensverhalen tonen dat cliënten zich ook niet meer willen schamen voor hun ervaringen. Eerlijk en onverbloemd vertellen wat hen is overkomen om daarmee het besef te doen groeien dat er veel meer mensen kampen met dit soort problemen. En wat mensen met deze openheid presteren om medemensen hierin bij te kunnen staan. Geen wonder dat we onze groene pluimen plechtig en met veel applaus overhandigden aan de twee mensen die met hun woorden over hun praktijk in De Overstap ons heel veel duidelijk maken.

Jan Van Reusel,
één van de 50 fietsers en verpleegkundige

Zie ook: facebook