De meesten van onze doelgroep zijn erg groene meisjes en jongens. Toch vertonen hun milieuprincipes af en toe barstjes, vooral als ze willen reizen.

De meesten van onze doelgroep zijn erg groene meisjes en jongens. Ze nemen zelden de auto (tenzij het niet anders kan), eten geen vlees (behalve twee keer per jaar op een feest) en nemen niet alle dagen een douche of een bad (tenzij ze echt heel vuil zijn). Toch vertonen hun milieuprincipes af en toe barstjes, vooral als ze willen reizen. Want een vliegticket naar Barcelona, Thailand of Micronesië voor zo'n prijsje laat je toch niet liggen? Daarbij, als autoloze douchende vegetariër mag je op een ander vlak toch wel eens zondigen?

Die laatste bewering is ietwat eigenaardig. Het is een beetje zoals geen rekening houden met de zone 30 omdat je je elders al zo goed aan de maximumsnelheid houdt. Natuurlijk is niemand volledig consequent in zijn of haar handelen en denken, en ik ben dan ook de laatste om mensen te veroordelen over hun ecologisch gedrag. Maar deze psychologische kronkel heeft wel degelijk een effect op de duurzaamheid van bepaalde maatregelen en evoluties. Zodanig zelfs, dat het negatieve effect soms groter is dan de milieuwinst.

Dat verschijnsel heeft zelfs een naam: de Jevons-paradox. William Stanley Jevons, een Engelse econoom uit de 19de eeuw, merkte op dat de technologische verbeteringen die de efficiëntie van steenkoolverbranding deden toenemen, niet leidden tot een vermindering van het steenkoolverbruik. Integendeel: door de verhoogde efficiëntie gingen meer industrietakken steenkool gebruiken, waardoor de steenkoolconsumptie juist steeg. Kortom, efficiëntiewinst zorgt in tegenstelling tot wat je zou verwachten niet altijd voor een vermindering in het brandstofgebruik. Er bestaan ook nu nog heel wat praktische voorbeelden van dit rebound effect: eigenaars van zuinige auto's rijden meer kilometers, mensen springen kwistiger om met led-verlichting omdat die weinig verbruikt, enzovoort.

Subsidies voor luchtvaartmaatschappijen

Over hoe we de Jevons-paradox kunnen vermijden zijn al heel wat boeken vol geschreven. Een vaak gehoorde oplossing is het verhogen van taksen op het gebruik van energie. Of in sommige gevallen: het überhaupt heffen van taksen. Hoe denk je anders dat een vliegticket zo goedkoop kon zijn? Op kerosine betalen luchtvaartmaatschappijen in Europa tot nader order geen belastingen. Ze krijgen wel jaarlijks ongeveer 30 miljard euro subsidies.

Belastingen heffen is een zaak van de overheid. Daar kunnen we voor pleiten, actie voeren en petities opstellen, maar zelf kunnen we er beter niet aan beginnen. Vandaar dat sommigen voorstander zijn van een 

meer vrijwillige beperking van onze consumptie. Dat hoeft niet altijd geformuleerd als 'minder' (kopen, hebben, doen), maar kan ook omgekeerd worden naar 'meer': meer zinvolle bezigheden, meer eenvoud, meer vrije tijd.

Tijd bijvoorbeeld om je op je gemak naar een vakantiebestemming te begeven. Ik wed dat er op fietsafstand nog heel wat mooie vakantieplekken te vinden zijn.

Pieter Van den Brande (foto) - Milieufront Omer Wattez