De voorbije verkiezingen, zowel in binnen- als in buitenland, hebben weer eens aangetoond hoe populistische trucs inspelen op het ongenoegen van een aantal kiezers. Op het ‘zich niet gehoord voelen’, of op al of niet terecht ervaren onrecht. Daarbij helpen dan simplistische slogans, die zo algemeen mogelijk te interpreteren zijn en waardoor men zich kan afzetten tegen het gezag. Daarbij kan men zich de vraag stellen of de modale burger kiest voor het algemeen belang, of om zelf niets in de weg gelegd te krijgen?Mogen verantwoorde maatregelen maar, zolang er niet geraakt wordt aan het eigen koopgedrag, of de eigen levensstijl?

Klimaat, een nieuwe mindset

Dat we de tering naar de nering moeten zetten om klimaat, natuur en aarde te beschermen, impliceert dat we aan een nieuwe mentaliteit toe zijn. Milieuactiviste Naomi Klein waarschuwt: “Verander nu, voordat het klimaat alles verandert”. Je wint echter meer kiezers als je zegt ‘dat de economie daar niet onder mag lijden’. “Die Groenen moeten realistischer zijn. Jij, kiezer, mag daar niet de gevolgen van dragen. Uit je comfortzone stappen hoeft niet.”

Green Deal, het Renovatiepact , het mobiliteitsplan Good Move en de landbouwreconversie met een kleinere veestapel, ze zijn essentiële stappen naar een beter milieu, maar je wint meer stemmen met bv. in te spelen op persoonlijke ‘vrijheid’, zoals de PVV van Geert Wilders deed in Nederland: “Of je vlees eet, het vliegtuig pakt of met een gewone auto rijdt, dat bepalen we zelf wel”.

Besparen op sociaal beleid

Trump oogst applaus als hij zegt dat het Amerikaans bloed niet mag bezoedeld worden door immigranten. Bij ons wordt “Eigen volk eerst” ook gretig toegejuicht.

De Wever krijgt dringende besparingen verkocht -waarmee men normaal geen stemmen wint- door de eigen achterban welvaart te beloven en te verwijzen naar externe schuldigen, zoals Walen, zieken, luie werklozen….

PvdA van haar kant belooft het opnieuw invoeren van niet verdoofd slachten, zelfs in een moskee.

Rudy Vranckx getuigt: ”Als de geschiedenis ons één ding leert, dan wel dat populisme nooit goed eindigt; of het nu links dan wel rechts georiënteerd is. Het zijn simplistische oplossingen voor complexe problemen… Dertig jaar oorlogsverslaggeving staan gekrast in mijn ziel.
Ik heb gezien hoe het begint en wat voor een beest het wordt.”

Is tegenwind mogelijk?

Naomi Klein constateert dat wanneer het politieke middenveld krimpt en links versnippert en onvoldoende oplossingen aanbiedt of verkocht krijgt, extreemrechts wint.

Om populistische retoriek te ontzenuwen moet je wijzen op de complexiteit en de verwevenheid van alles. En op wat de consequenties zijn op lange termijn.
M.i. is nu een kritisch onderzoek nodig naar de mechanismen die geleid hebben tot de recente kiesuitslag. Met die kennis vinden we hopelijk toch een manier om meer kiezers mee te krijgen voor een beveiliging van het milieu en meer sociale rechtvaardigheid.

Er vallen heel wat problemen op te lossen; voor zieken en economisch zwakkeren hier en voor hele bevolkingsgroepen elders. Daarvoor is solidariteit de motor, de tegenpool van egocentrisme.

Het ‘eigenbelang’ dient niet weggeduwd, maar opengetrokken: Bernard Sanders verwoordde het met zijn “Not me, WE!”, (hij bedoelde: iedereen). Met andere woorden: “Jij hoort bij ons. Maatregelen van algemeen belang zijn finaal ook in jouw belang.”

Etienne Hoeckx