Brengen kerkhoven meer natuur in de stad?

21 Juni 2024

Brengen kerkhoven meer natuur in de stad?

Op zoek naar een antwoord op die vraag en met de uitnodiging van 5 studenten biologie op zak, belandde ik in Gent op een colloquium ‘Natuurlijk Begraven’.

Erik Rombaut, prof. em. ecologie (KUL) en vandaag Groenschepen voor Biodiversiteit in Sint-Gillis-Waas, schetste het ruimere plaatje.
Eriks verhaal is een mooi voorbeeld van hoe groenen altijd te laat gelijk krijgen. Lang voor er sprake was van klimaatverstoring, toerde Erik door Vlaanderen (en de wereld) om het model van de lobbenstad te promoten. Een stad gewoon verder laten uitdeinen is geen goed idee. Laat de stad groeien als vingers aan een hand, gedragen door snelle lijnen voor openbaar vervoer, met daartussen brede blauwgroene koelere omgevingen. Dat we die boodschap dertig jaar geleden niet wilden horen breekt ons nu zuur op. De opwarming maakt van onze steden onleefbare hitte-eilanden. In de lobbenstad werkt een natuurlijke airco. De groenpartijen en het water tot diep in de stad brengen verkoeling.

Groene schepenen proberen die historische vergissing nu recht te trekken door overkapte rivieren weer open te maken; de Reep in Gent, de Dijle in Mechelen, de Gete in Tienen… Ondertussen erkennen ook alle partijen het belang van natuur in de stad. Toch bezwijken nog veel politici in de dagelijkse praktijk voor de sirenenzang van bouwpromotoren. Denken we maar aan de strijd die Groen voert voor het behoud van het Brusselse Josaphatpark. Verwilderde groene zones (oude bedrijfsterreinen) mogen niet verkaveld worden, ze brengen koelte en rust.

Op zoek naar meer biodiversiteit in bewoond gebied ontdekte Natuurpunt dat ook oude kerkhoven groene zones zijn. Vandaag kiezen 64% Vlamingen voor crematie, waardoor grote stukken van kerkhoven braak liggen. Oude kerkhofgrond bleef jaren onberoerd; oude zaden kregen nieuwe kansen, waardoor bijzondere vegetatie ontstond. Natuurpunt voert nu actie om die rijke biodiversiteit te koesteren en te kiezen voor ecologisch kerkhofbeheer, met respect voor zeldzame planten en dieren.

30 jaar geleden werd mijn ontslag gevraagd als Antwerps schepen, nadat delen van parken en begraafplaatsen ecologisch werden beheerd.
Grote krantenfoto’s van onkruid, met als onderschrift ‘Schande! De schepen is onbekwaam’, waren mijn deel. Het draagvlak voor een natuurlijk kerkhofbeheer, zonder pesticides en verstandig gemaaid, groeit.
‘Maai mei niet’ doet zijn werk.

Ook de vraag naar natuurlijk begraven neemt toe. Dit betekent dat het lichaam wordt teruggegeven aan de natuur, met een minimale verstoring van het planten- en dierenleven.

Vandaag kunnen gemeenten, mits een akkoord met de Vlaamse overheid, natuurbegraafplekken aanduiden in openbaar natuurgebied. Hier kan, na crematie, as verstrooid of in een biologisch afbreekbare urne worden begraven. De plek is enkel toegankelijk voor voetgangers, de paden blijven onverhard en onverlicht.

Lichamen kunnen in Vlaanderen enkel op erkende begraafplaatsen worden begraven. In 2021 werd -niet toevallig in het groene Gent- op de begraafplaats van Drongen de eerste natuurbegraafplaats geopend. Binnen een afgebakende zone kunnen, naast urnen, ook lichamen worden begraven. Ook hier verplicht gebruik van afbreekbare materialen en onverharde paden….

Het antwoord na dit colloquium was duidelijk: natuurlijk beheerde begraafplaatsen leiden tot meer biodiversiteit! Mensen, planten en dieren profiteren ervan.

 

Mieke Vogels