België ligt op het eeuwenoude overgangsgebied tussen de Romaanse en Germaanse cultuur en talen. Geeft dat niet juist opportuniteiten, dankzij de eigen kwaliteiten van elke streek? Volgens VB en N-VA niet. Zij stellen onafhankelijkheid als einddoel en claimen dat Wallonië een blok aan het been is voor de welvaart van Vlaanderen.. Waar is het samenhorigheidsgevoel?Zwitserland ligt ook op eenzelfde overgangsgebied. De moedertaal is bij 63% Duits, 29% Frans, 8% Italiaans en 0,5% Reto-Romaans. Wat is daar anders? Wat kunnen we ervan leren?

Een ‘Willensnation’

Zo beschrijven ze hun land, omdat er een sterke wil is om samen Zwitser te zijn. Vreemd genoeg vormt vrijheidsdrang daarvoor de lijm.
Die drang verklaart ook waarom Zwitserland niet bij de EU is aangesloten en waarom veel bevoegdheden bij de besturen van de 26 kantons blijven. Die hebben relatiefveel autonomie. Ze innen ook eigen belastingen. En toch: het anticentrale effect van de kantons houdt de natie samen. Zo krijgen economisch zwakkere kantons extra fondsen van de rijkere. Geen enkel kanton wordt beschouwd als ‘een blok aan het been’ van de andere!
Gans tegengesteld, bij ons valt politieke identiteit te veel samen met de taalgebieden.

Een land met meerdere taalgebieden

Respect voor elkaars taal en cultuur is er bij wet vastgelegd.
Een soort taalgrens Fr/D loopt doorheen de kantons Valois en Fribourg. In het grote kanton Bern, gelegen in Duitstalig gebied, is alles nochtans tweetalig. O.a. in Ticino spreken velen Italiaans en in Graubünden spreken sommigen ook Romaans.
Het is heel normaal mensen met elkaar, elk in zijn eigen taal te horen praten. Officiële aankondigingen gebeuren in het Frans én het Duits.
Lang was daarom onderwijs van een 2de landstaal overal verplicht. In enkele Duitstalige kantons is Engels nu de 2de taal geworden en Frans de 3de. In Wallonië is de keuze vrij en wordt meestal gekozen voor… Engels.

Federale zaken worden in consensus verdedigd

De Nationale Raad bestaat uit 7 raadsleden, aangeleverd door de 4 grootste partijen. Elk beheert één van de departementen: buitenlandse zaken, defensie, sport, economie, financiën, justitie, communicatie, milieu en energie. De Nationale Raad komt 1 keer per week samen en verdedigt nadien collegiaal elkaars standpunten, ook als men er persoonlijk niet mee akkoord gaat!

De kantons hebben lokale bevoegdheden over milieu en energie, maar de regelgeving van de federatie is algemeen geldend.
Apart ervan is er een Raad van Staten met afgevaardigden van de kantons. Beide Raden komen 4 keer per jaar, gedurende 3 weken, samen.

Volksdemocratie

Geen enkel land is fierder op zijn democratisch systeem dan Zwitserland. Wetten dienen ter goedkeuring voorgelegd aan de burgers, via volksreferenda. Vier keer per jaar legt men de bevolking een vijftiental zaken ter stemming voor.

Zwitsers kunnen ook zelf voorstellen indienen, zowel federaal als kantonnaal (wel vanaf 50.000 handtekeningen). Voor een constitutionele wijziging is veiligheidshalve, naast een meerderheid van individuele stemmen, ook een ja van de 26 kantons nodig! Zo stemde men in 2009 tegen de wapenverkoop aan het buitenland en tegen de bouw van minaretten. En in 2017 en 2023 voor klimaatbeschermende
maatregelen. Zo voelt elke Zwitser zich persoonlijk betrokken bij het politieke gebeuren. Politiek is er dan ook geen ver-van-mijnbed-show, zoals velen dat bij ons ervaren.

Etienne Hoeckx