'Echt Verbonden' Geschiedenis van het homohuwelijk in België Paul Borghs

België werd in 2003 het 2^de land ter wereld met een wettelijk geregeld huwelijk tussen twee mensen van hetzelfde geslacht. Paul Borghs, sinds begin van de jaren 80 actief in de homo- en lesbiennebeweging, schreef, naar aanleiding van de 20ste verjaardag van de wet, ‘Echt verbonden’. In dit boek beschrijft hij de moeilijke aanloop naar de wettelijke regeling van het homohuwelijk.  Het verhaal begint in 1989 in Denemarken, waar voor het eerst een systeem van geregistreerd partnerschap ingevoerd werd voor homoseksuelen. In datzelfde jaar werd het Deense voorbeeld aangekaart in het Belgisch parlement, via een parlementaire vraag en later een resolutie ingediend door Mieke Vogels van Agalev. Voorlopig zonder gevolg.

Pas in 1993 werd de discussie in België weer actueel. Binnen de homobeweging was er geen eensgezindheid.
Sommigen kozen resoluut voor de openstelling van het huwelijk, want het geregistreerd partnerschap beklemtoonde de ongelijkheid.
Anderen waren voorstander van het Deense model van geregistreerd partnerschap. Dat loste alvast een aantal wettelijke en sociale problemen op en was politiek haalbaarder.
Als het over ethische standpunten gaat loopt er vaak een grens door België. De Franstaligen verzetten zich, onder invloed van Frankrijk en de katholieke kerk, tegen zowel het wettelijke samenwonen als tegen het homohuwelijk.

Na veel bochten en tegenkanting werd in 1996 een geregistreerde partnerregeling uitgewerkt die alvast het wettelijk samenwonen een juridische grond gaf. De regeling ging niet verder dan een voor de notaris afgesloten akkoord. Op vraag van de homobeweging openden sommige gemeenten de mogelijkheid om dit samenlevingscontract in te schrijven in een aparte lijst bij de burgerlijke stand.

Op 20 januari 1996 ondertekenden René Los en Tom Lanoye het gloednieuwe register van samenlevingscontracten in Antwerpen. Antwerpen met Agalev mee in het bestuur was de eerste stad om een samenlevingsregister te openen. De plechtigheid kreeg veel belangstelling en ook al betekende het juridisch niet veel, het was de eerste keer dat een overheid in België er officieel akte van nam dat ook twee mannen een koppel konden vormen. Het versterkte ook de roep voor een volwaardig homohuwelijk.

Die eis stuitte echter op het verzet van de toenmalige regeringspartijen CVP en PSC. Toen in 1999 de christendemocraten voor het eerst in de oppositie belandden, was de weg vrij om het debat over het homohuwelijk in alle openheid te voeren. De progressieve regering van liberalen, socialisten en groenen kwam na heel wat onderhandelingen tot een akkoord. Op 1 juni 2003 werd het huwelijk tussen twee personen van hetzelfde geslacht legaal in ons land. België was zo het tweede land ter wereld, na Nederland.

Maar de strijd was niet gestreden. Heel wat volksvertegenwoordigers en een bonte coalitie van groepen, vooral in Wallonië, waren tegen adoptie door partners van hetzelfde geslacht.
De nieuwe Adoptiewet, waarbij homoadoptie werd goedgekeurd, verscheen op 20 juni 2006. Later volgden nog een wet over transseksualiteit en een over medisch begeleide voortplanting. Onder de regering Di Rupo werden andere ongelijkheden inzake ouderschap voor paren van hetzelfde geslacht nog weggewerkt .

‘Echt gebonden’ bevat talrijke interviews, tijdsdocumenten, verslagen en als extra de lijst van laureaten van de Homofobie- en Homofolieprijs, in de periode van 1989 tot 2006, alsook de lijst van het stemgedrag in Kamer en Senaat.

• Paul Borghs (1963) studeerde rechten, TEW en politieke en sociale wetenschappen.
• ‘Echt verbonden’ verscheen in 2023 bij uitgeverij Ertsberg. € 29,95.

Catherine Stepman / Mieke Vogels