Het fenomeen dat Trump een grote schare kiezers achter zich kan krijgen, intrigeert me. Een kiezer hanteert kennelijk niet sowieso zuiver nuchtere, rationele criteria. Er spelen ook emotionele elementen mee. Laat ons proberen daar wat zicht op te krijgen, beseffend dat, zeker na het succes van Wilders in Nederland, bij ons analoge tendensen ten voordele van extreemrechts merkbaar zijn.

Filosoof Bart Brandsma zou Trump beschrijven als een ‘pusher’, iemand die wint door te polariseren. Hij weet, als ‘untouchable’ narcist, zelfs beschuldigingen in zijn voordeel om te zetten. Daarvoor speelt hij een underdogpositie uit. Dit spreekt mensen aan die -elk om eigen redenen- zich gefrustreerd voelen in hun persoon. Zij, ’the joiners’, voelen zich mee aangevallen als Trump dit overkomt. Het erbij horen bezorgt hen ook een identiteit en een groepsgevoel. Hoe lukt Trump dat? Door te spreken in algemene termen, die meervoudig in te vullen zijn, zodat ieder er zijn eigen betekenis kan aan geven. tegelijk wordt slechts één aspect uitvergroot en dat werkt schitterend. Denkend aan ”Make me great again”, zegt hij “Make America great again”. Zo kijken de toehoorders, samen met hem, uit naar een simpel ideaal, iets dat henzelf ook geluk zal brengen. ‘Zij’ -wie dat ook mag zijn- constant de schuld geven, hoort ook bij die tactiek. Het levert én een tegenstander op, én het plaatst de fout van alles ook bij ‘hem’ of ‘haar’. Ook door het verhaal gekleurd te brengen versterkt Trump zijn eigen gelijk. tegenover die ‘zij’ is een sterke ‘redder’ nodig.

Maar, zoals gezegd, ook anderen hanteren die trucs, zij het dan minder opzichtig. We beleven nu eenmaal een tijd waarin heel wat vanzelfsprekendheden op de helling staan.  Een eerlijkere economie, de klimaatproblematiek, sociale rechten voor minderheden, migratiestromen die ook anderen aannames meebrengen… Die transities vragen wetenschappelijk onderbouwde en ethische beslissingen. Dat daarvoor heel wat moet veranderen, is niet altijd leuk. Dat schiet vlug in het verkeerd keelgat van mensen en instanties die eraan verliezen; of die gewoon alles bij het oude willen houden, of hun aannames en verworvenheden niet verstoord willen zien. Hun stemmen winnen is niet moeilijk!

Inspelend op volksfierheid en frustraties kan men de nood aan verandering ombuigen naar bedenksels als een Brexit. Want wie is schuldig? ‘De ander’ natuurlijk. (toen de EU.)
Nu beseft men in Engeland dat de Brexit toch niet zo’n goede beslissing is geweest.
Bij ons zien we een gelijkaardige aanpak vanuit (extreem-)rechtse hoek.
Naast de ’joiners’ probeert men ook bij de ‘silent group’ in te spelen op bepaalde ongenoegens, zoals die van veeboeren; of op de afkeer van bv. LGBtQ+ bij allochtonen. Via een bepaald ongenoegen vangt men zo ook een stem voor de uitvoering van andere doelstellingen.

Groen verdedigt ‘partijen’ die geen stem hebben, zoals de natuur en de volgende generaties; of amper een stem, zoals kwetsbare minderheden, derde en vierde wereld. Groen beoogt verbinding en rekent op ieders verantwoordelijkheid om eigen belang, profijt en waarden in de weegschaal te leggen, tegenover ethiek en algemeen belang. Het polariserend spel niet meespelen, is de uitdaging hoe we met ons mooier verhaal kunnen werven bij die ‘silent group’. Met ludieke acties? De kracht van ‘samen’ tonen? Toffe gamechangers aanbrengen?

Op korte termijn zullen we ‘the joiners’ niet bereiken, maar op lange termijn is het wel belangrijk hun diepere frustraties te achterhalen.

Etienne Hoeckx