Het is intriest dat we in deze tijd geconfronteerd worden met oorlogen. Naast dood en vernieling wordt ook een hele generatie getraumatiseerd. Is die waanzin nu eenmaal ‘des levens’?Ieder weldenkend mens wil toch in vrede leven.

Toch constateren we nog maar eens dat hebzucht, machtswellust en superioriteitsgevoel tot geweld leiden naar anderen. Die reageren dan vanuit hun innerlijke woede en frustratie met revanches, waardoor we in een moeilijk te beëindigen geweldspiraal terechtkomen.

Ook nu weer probeert men de partijen aan tafel te krijgen voor vredesbesprekingen. Maar die willen daar pas op ingaan als ze zich verzekerd weten van een versterkte positie om, eens aan tafel, zoveel mogelijk voordelen naar binnen te halen.
Daarna zwijgen dan misschien de wapens, maar voor hoelang? Veel wapenstilstanden worden uiteindelijk geschonden. Dat komt omdat er fundamenteel niets in de hoofden is veranderd.

Hoe de spiraal van geweld doorbreken naar een duurzamere vrede?

Hoe dieper de wonden en trauma’s na geweld zijn, des te moeilijker is het natuurlijk om de wederzijdse houding te herschrijven, het wij-tegen-zij-denken te doorbreken om zo tot een vredescultuur te komen, een cultuur van verbondenheid.

Om dat te bereiken is het nodig de anderen als gelijkwaardige, zin en geluk zoekende mensen te willen zien en hen zo met respect te behandelen. Het ‘doe niet aan een ander, wat je zelf niet graag hebt’ van Mattheus 7.12, is daarbij gewoon een minimuminstelling.

Laten we ons eens te luisteren leggen bij enkele wijze mensen, om zo een weg naar vrede te vinden in dagen van spanning. Volgens figuren als Nelson Mandela kan dat, zelfs na wrede ervaringen. Maar het is natuurlijk veel beter om fysische geweldplegingen en oorlog vòòr te zijn en al van bij de eerste signalen van spanning aan de slag te gaan.
Een omslag in houding is dan veel makkelijker haalbaar.

Zenmeester Thich Nhat Hanh (in ‘Omarm met woede’), tevens ervaringsdeskundige in Viëtnam, stelt voor als slachtoffer de trauma’s, frustraties, angsten, misprijzen, woede en haat te ‘omarmen’ en te helen, in plaats van ze weg te duwen; of vanuit gevoelens zoals wraak dezelfde fout te maken als de andere partij. Deze innerlijke weg vraagt veel moed, zeker na wreed geweld en verlies.
Dat te boven komen vraagt tijd en kan niet geforceerd worden door derden. De agressor van zijn kant heeft zijn weg te gaan om de ander vanuit ‘mededogen’, bezorgdheid te benaderen en om tot een welgemeende sorry bereid te zijn. Dat is meestal al even moeilijk.

Is het toeval dat Desmond Tutu (in ‘Vergeving’) stelt dat de benadeelde persoon of groep, eens die het aankan, zijn gekwetstheid en pijn moet kunnen verwoorden aan de ‘agressor’, die zonder vergoelijking van eigen gedrag of gelijk meewerkt aan het doorbreken van het aangedane onevenwicht. Dikwijls vraagt dit proces een externe begeleiding. De wil om ieder als een medemens te zien, is typisch voor Ubuntu. Dit woord in het Zoeloe betekent: ‘Ik ben, omdat wij zijn.’ Dus ‘Ik ben niet compleet, niet in vrede, als jij dat ook niet bent.’
Dankzij die houding van Tutu (en van o.a. Mandela) in de Waarheids- en Verzoeningscommissie is de tijd na de frustrerende apartheidsperiode in Zuid-Afrika relatief vreedzaam verlopen.

Hopelijk kunnen we, hun ervaring en raad volgend, ooit in deze wereld een cultuur van solidere ‘vrede’ zien; een manier van omgaan zonder winnaar of verliezer. Eigenlijk een wereld met alleen maar winnaars.
Daar staan we momenteel ver van af. Veel wonden blijven eerst te helen.

Etienne Hoeckx