In tijden van ‘me-time’ en grote ego’s zou je bijna vergeten hoeveel initiatieven er zijn waar mensen, zonder met elkaar in competitie te gaan, samen iets doen. Lotte Stoops, Groen lid van het Brussels Parlement, is erdoor begeesterd en kan er talloze voorbeelden van noemen; zoals: samen tuinieren, werk- of woonruimte huren, energiedelen, fietsbibs of babytheken, auto of werkgerief delen, enz.

Lotte verduidelijkt: “De algemene term ‘commons’ is nog te weinig bekend, ook al vind je er wereldwijd toepassingen van. In Bologna heeft de overheid met ‘Bologna Bene Comune’ een wettelijk kader voor duurzame collectieve actie opgesteld. In Nederland volgde Amsterdam met de ‘Amsterdoeners’ en ook in Brussel wordt er deze legislatuur nog ingezet op commons en burgerbetrokkenheid. Veel culturen dragen elementen van commons in zich. In Zweden is er Lagom är bäst (genoeg voor iedereen is het best) en in Zuid-Afrika heb je Ubuntu (menslikheid teenoor ander).”

Tine Hens baseerde haar boek ‘Het kleine verzet’ op verschillende vormen van commons. Stuk voor stuk burgerinitiatieven waar mensen zich gezamenlijk achter een project scharen; of iets opstarten om zelf een oplossing te bedenken voor een probleem waar de markt niet mee bezig is of tekortschiet.’ Commons zijn niet nieuw. In het Nederlands heb je het basiswoord ‘meente’, dat al heel oud is en waaruit gemeente, gemeenschap, gemeenzaam, enz. zijn ontstaan.

“Je kan commons ook zien als een tegenpool van massaconsumptie”, vervolgt Lotte, “want delen en overschotten gebruiken zijn hier en daar ook al ingeburgerd. In Brussel voorzien Marokkaanse winkels dozen met resten voor minderbedeelden.
Of je hebt plekken zoals ‘Level 5’, waar kunstenaars werkplek, materiaal en kennis delen. In Gent is er de ‘Timelab Academy’, die overheden en organisaties coacht, om vorm te geven aan gedeelde plekken of projecten.”

Burgers hebben het gevoel dat ze onvoldoende of niet op de staat kunnen rekenen, wel op een gemeenschap. Lotte Stoops wil commons beter steunen. Ze vindt dat de overheid rechten en gunsten kan geven aan commons, zoals ze dat ook doet in het bedrijfsleven. Als mensen samen iets huren of de kosten drukken, moet er niet in hun persoonlijk inkomen geknipt worden om hen een voordeel af te nemen. In de politiek bestaan afspraken over de marktwerking, niet over de relaties tussen burgers onderling. Commons zijn zowel partners voor de burger als voor de staat.
“Als mensen drie zitbanken willen installeren in de buurt, wordt dat een wirwar aan formaliteiten om dit officieel gedaan te krijgen. Waarom kan de overheid dergelijke kleine diensten aan de gemeenschap niet vergemakkelijken met aangepaste steun?”, stelt Lotte. “De overheid zou burgers kunnen vertrouwen om iets te doen. We gaan van crisis naar crisis, mensen worden er moedeloos van. Het is juist in periodes van crisis dat commons nodig zijn. Mensen voelen zich niet meer nuttig; door werkloosheid of juist door een zinloze, betaalde rotjob. Dan heeft het zin om zaken waar mensen wél belang aan hechten te delen, zodat iedereen er beter van wordt.”

Lotte Stoops is er politiek mee bezig.
Ze diende een parlementaire nota over commons in. Daarin zitten zowel groene, als liberale en sociale accenten. Ze stelt ook de vraag hoe je samen dingen kan beheren, hoe je gemeenschappelijk kan zorgen, gebruiken, dingen regelen… Barbara Trachte (Ecolo) schreef een opdracht uit voor Brussels gebruik.
“Het gaat de goede kant op”, zegt Lotte, “de term is nog onvoldoende ingeburgerd, maar initiatieven en ideeën zijn er al in overvloed.”

Rita Van de Voorde