Groene Strandjutters – dag 1: 24 juni – voormiddag

Eerste échte dag van ons Strandjuttersavontuu: een bezoek aan het Zwin Natuurpark in Knokke. Zelf was ik er meer dan 10 jaar niet geweest. Tussen 2013 en 2016 heeft – wat ooit het ‘Zwin Natuurreservaat’ heette - een volledige gedaantewisseling ondergaan. En ben ik zelf een smak ouder geworden. Vooral fysiek dan. Een rondgang tot in de Zwinvlakte, met alles erop en eraan, zit er voor mij niet meer in.

Ik meld me voor de korte wandeling. Luc Lierman, Zwingids en voorzitter van Groen in Knokke-Heist, gidst ons groepje. Waar je vroeger in het Reservaat vogels van dichtbij kon observeren in kooien, behoort dit in het nieuwe Zwin Natuurpark echt wel tot de ‘Voltooid Verleden Tijd’. Het Zwin Natuur Park (ZNP) ziet zichzelf als ‘Een internationale vogel-luchthaven’. Een plaats, waar je nog steeds vogels kunt observeren, met of zonder verrekijker… Maar wel vogels die nu in volle vrijheid leven, niet meer opgesloten. 

Tussen 1929 en 1959 had je in Knokke een regionale luchthaven. Het Zwin als internationale vogelluchthaven verwijst er nog naar. Onze wandeling is trouwens gestart in een soort ‘aankomst- en vertrekhal’. Net als in een gewone luchthaven kan je er nagaan wanneer bepaalde soorten op doortocht zijn, naar welke bestemming ze verder reizen en wanneer ze terug mogen worden verwacht. Het Zwin ligt op de internationale vogeltrekroutes, vanuit Groenland of Siberië, tot in Burkina Faso of Senegal of Kaapstad.

In de voederhut volgen we vanachter een glazen wand de capriolen van koolmezen, drie (Vlaamse) gaaien en enkele grote bonte spechten. Ze doen zich tegoed aan de zaden uit de kokers. Zelfs een rode eekhoorn maakt zijn opwachting. Dat vogels bijgevoederd kunnen worden in een natuurgebied verrast ons.

Bij de ringhut maken we kennis met meerdere soorten, van draaihals over zwartkop tot roodborst, die hier geringd worden. Een filmpje maakt duidelijk hoe het er bij het ringen aan toe gaat. “Vogels ringen betekent internationaal samenwerken en het bezorgt ons erg veel wetenschappelijke informatie”, vertelt onze gids.

Wat verder krijgen we uitleg over boomkikkers. Boomkikkers vind je niet op bomen. Je treft ze hoofdzakelijk aan op braamstruiken. Hoe ze zich hoeden voor de doornen blijft een raadsel. Een kikker met een maximumlengte van 3 cm… In het voorjaar nodigen de mannetjes de vrouwtjes uit tot paren. Dagelijks een concert van ruim 5 uur, waarbij ze makkelijk 95 dB ‘scoren’. Een Harley-Davidson verbleekt er bij! Gelukkig worden er geen GAS-boetes voor lawaaihinder uitgeschreven in het ZNP. In 2007 was de boomkikker quasi uitgestorven in Knokke-Heist. Natuurherstel, het graven van poelen, het aanplanten van braamstruiken door de provincie West-Vlaanderen leidde terug tot een stabiele populatie van ruim 450 kwakende mannetjes in 2024. Menselijk ingrijpen kan tot een positief herstel leiden. Er is hoop voor bedreigde soorten, als mensen dit willen.

We wandelen verder. ”Van meidoorn kan je lekkere confituur maken”, vertelt Luc, “maar je moet er wel een andere vrucht aan toevoegen, anders wacht je… ’de pot’. Duitse bezetters hebben dat in 1944 ondervonden, toen ze zuivere meidoornjam kregen van Knokse vrouwen. Huisvrouwen – op hun manier - in het verzet tegen de bezetter!

Het Zwin is belangrijk voor trekkende vogelsoorten. Ze kunnen er rusten, op krachten komen, foerageren en nestelen. In en rond de Zwinvlakte (330 ha) tref je jaarlijks tot 195 soorten vogels aan. Naast een enorme biodiversiteit aan (ook zout-verdragende) planten, insecten, zoogdieren, vissen.

Intussen is het beginnen regenen. Het landschap vervaagt. We kijken aan tegen een impressionistisch landschap. Dag op dag 685 jaar geleden (op Sint-Jansdag 1340) vochten Engeland en Frankrijk hier de beroemde zeeslag bij het Zwin uit. De Franse admiraal wist niet dat het een getijdengebied betrof, met dagelijks 2 keer eb en 2 keer vloed. Zo kwam de Franse vloot droog te liggen in het slik. De Engelsen konden die moeiteloos in brand schieten. De Fransen verloren 20.000 man én de zeeslag. En toch zou de Honderdjarige Oorlog zich nog 113 jaar verder slepen.

In de verte doemen de collega’s van de grote wandeling in de vlakte terug op in de motregen. We sluiten het eerste deel van de dag af in de cafetaria. Mits afname van een koffie of een pint mogen we er wel onze zelfbereide picknick soldaat maken.

Walter Decoene