KULeuven onderzocht in opdracht van de Vlaamse Landmaatschappij de situatie van hoogbejaarde ouderen op het platteland. De studie gaat over 70- en 80-plussers  die op het platte land wonen, die minder mobiel zijn en geen bakkerij, apotheek of slagerij in de buurt hebben. Tegelijk trekken steeds meer jongeren weg van het platte land zodat er minder mantelzorgers  blijven en dat het moeilijk wordt om voldoende arbeidskrachten te vinden om zorg en andere voorzieningen te garanderen. Bovendien heb je voldoende zorgvragen nodig om  een voorziening te kunnen creëren. Dit is 'geen nieuws' !

Ondergetekend pleitte reeds in 2012 voor een ouderenbeleid dat inzet op 'zo lang mogelijk wonen in eigen buurt' in plaats van te investeren in 'zo lang mogelijk wonen in eigen huis'. (1)

Toenmalig minister van huisvesting , Freya Van den Bossche onderschreef dit standpunt en ook zij kreeg prompt de wind van voor. (2)

Ook GroenPlus stelde het op haar eerste congres in november 2016 als volgt: 
Een ouderenbeleid dat inzet op wonen in eigen buurt in plaats van wonen in eigen huis, kan duizenden extra woongelegenheden creëren.
Uit studies blijkt dat woningen met oudere eigenaars minder wooncomfort hebben en slechter geïsoleerd zijn. Oudere mensen die zo lang mogelijk in eigen huis blijven wonen, wonen vaak in veel te grote huizen met een veel te hoge energiefactuur. Nu er bijkomende woningen nodig zijn, is dat niet echt een verstandig beleid. Heel wat ouderen willen hun eigen woning best inruilen voor een meer aangepaste en beschutte kleinere woning, liefst in hun eigen buurt. Alleen al in Antwerpen staan meer dan 10.000 mensen op de wachtlijst voor een serviceflat.
Er zijn meer middelen nodig om aangepaste huisvesting voor ouderen in eigen buurt te realiseren, maar die middelen moeten anders en met meer creativiteit worden ingezet. (3)

Telkens weer worden onderzoekers, politici weg gezet alsof ze ouderen willen verplichten om te verhuizen: 'Oma moet naar stad verhuizen'.

De voorbije eeuw heeft het beleid in ons land ingezet op het verwerven van een eigen woning, veel belastinggeld (woonbonus) ging naar de ondersteuning van dit beleid.
Als de overheid dan in de jaren '90 geconfronteerd wordt met mensen die ouder worden in een woning die niet aangepast is, wordt verder gebouwd op de honkvaste Vlaming die zweert bij zijn eigen huis. De overheid zet via campagnes en subsidies in op 'zo lang mogelijk in eigen huis'.

Ook dit beleid botst nu tegen zijn grenzen. Vlaanderen heeft zowat overal bouwvergunningen gegeven, de lintbebouwing maakt dat heel wat mensen niet alleen in een onaangepaste woning wonen maar ook weinig voorzieningen in de buurt hebben.
Steeds meer studies tonen aan dat er geen alternatief is en dat de overheden moeten overstappen van een beleid gericht op zo lang mogelijkin eigen huis, naar zo lang mogelijk in eigen buurt.
Deze beleidsomslag wordt steeds dringender. We weten dat de zorgnood toeneemt vanaf 75 jaar. Vanaf 2030 neemt het aantal 80-plussers exponentieel toe.  Vandaag zijn de vrijwilligers binnen informele zorg grotendeels 60-plussers. De jongere ouderen nemen vaak de zorg van de 80-plussers op zich. Het is dus problematisch als er meer 80-plussers dan 60-plussers  zullen zijn.
 

In het advies 2013/1 zet de Vlaamse Ouderenraad een klein stapje in de richting van een ander beleid. (4)
Ouderen moeten te allen tijde in staat worden gesteld een evenwaardige, vrije en bewuste keuze te maken tussen 'blijven wonen' en 'verhuizen'. Dit impliceert dat de overheid de nodige initiatieven moet nemen om ouderen toe te laten zo lang mogelijk in hun eigen woning te blijven wonen. Tegelijkertijd moet zij ook voorzien in de mogelijkheden en het aanbod om de ouderen door te laten stromen naar gepaste huisvesting in eigen buurt. Bovendien is aandacht nodig voor de woonsituatie van ouderen die nu of in de toekomst een zorgvraag hebben. Met dit advies wil de Vlaamse Ouderenraad een constructieve bijdrage leveren aan de realisatie van een woonbeleid op maat van alle leeftijden.

Niet alleen 'wonen in eigen huis' maar ook 'wonen in eigen buurt' verdient overheidssteun, aldus de Vlaamse ouderenraad.
De vrije keuze moet centraal staan, aldus de ouderenraad.
Natuurlijk kan en mag je niemand verplichten om te verhuizen maar de indruk geven dat de overheid elke keuze zal blijven ondersteunen, is niet realistisch. De middelen zijn beperkt en de overheid zal dus keuzes moeten maken en die ook duidelijk communiceren aan de ouderen. Als iemand kiest om ver weg van de dorpskern en de voorzieningen te blijven wonen zal hij, eens zorgbehoevend, niet kunnen rekenen op de overheid om alle zorgnood professioneel in te vullen. Dit zegt de overheid vandaag trouwens al zij het omfloerst, via haar verhaal over 'vermaatschappelijking van zorg'.

Trouwens hoe vrij is de keuze van de oudere vandaag?

Mensen die in 2030 , 75 jaar of ouder zullen zijn, zijn minder honkvast en vandaag reeds bezig met hun 'oude dag'. Heel wat jonge senioren verkopen hun gezinswoning en kiezen er voor om in een appartement te gaan wonen in de dorps- of stadskern. Ook het succes van de zogenaamde 'assistentiewoningen' wijst in die richting.
En wat te denken van de grote groep ouderen die er voor kiezen om aan de kust te gaan wonen.

Die keuzevrijheid bestaat echter alleen voor wie geld heeft. De prijs van het vastgoed stijgt jaar na jaar. Assistentiewoningen worden verkocht aan mensen die  vandaag bewust willen investeren in een toekomst waar ze zorg en bijstand zullen nodig hebben tegen astronomische prijzen van 300.000 euro en meer.

Door de fiscale gunstmaatregel voor deze assistentiewoningen hebben private projectpromotoren zich op de bouw van assistentiewoningen gestort. De prijzen voor deze assistentiewoningen swingen de pan uit. In het centrum van Wijnegem bijvoorbeeld betaalt men (op de ooit voor een school gesubsidieerde grond van de zusters Annonciaden) meer dan 450.000 euro voor een serviceflat van 129 M2. Maar ook het Antwerps Zorgbedrijf doet niet onder. Momenteel worden aan het Middelheimpark nieuwe assistentiewoningen gebouwd door het Zorgbedrijf voor een koopprijs van 309.000 tot 399.000 euro (ongeveer 100 m2) (5)

Mensen hebben de indruk zich met de koop van een assistentiewoning  op een zorgtoekomst voor te bereiden maar ze kopen een dure kat in een zak.
Het enige zorgaspect dat in de prijs is inbegrepen is een personen-alarmsysteem en een zogenaamde woon-assistent. Die assistent kan je contacteren als je extra zorg
wil, poetshulp, warme maaltijd? die extra zorg is niet inbegrepen en moet extra betaald worden. Zorgaanbieders (mutualiteiten, thuiszorgdiensten, OCMW's) storten zich op deze nieuwe markt en willen maar al te graag 'woonassistentie' aanbieden. Als de bewoner van de assistentiewoning zorg nodig heeft dan wordt de thuiszorg, poetshulp?van de bevriende organisatie aangeboden.
Er zijn meer middelen nodig om aangepaste huisvesting voor ouderen in eigen buurt te realiseren, maar die middelen moeten anders meer sociaal en met meer creativiteit worden ingezet.
In plaats van fiscale voordelen te geven aan de private bouwheren moet de overheid opnieuw investeren in sociale serviceflats. In bouwprojecten in de kern van het dorp of de stad moeten telkens een aantal woningen voorzien  worden voor ouderen. De huurprijs wordt bepaald op basis van het inkomen van de oudere.
 

BESLUIT:

Niemand wordt verplicht om te verhuizen. Vandaag kiezen ouderen die de middelen hebben steeds vaker om naar een meer aangepaste woning  te verhuizen voor ze zorgbehoevend worden.
De overheid schiet echter zwaar te kort  als het gaat om het ondersteunen van mensen die de stap willen zetten maar niet de middelen hebben om die verhuis te betalen.
De overheid moet dringend de minimale zorgondersteuning in de assistentiewoning bepalen.
De fiscale ondersteuning jaagt net als de woonbonus voor de gezinswoning de prijs van de assistentiewoningen naar omhoog. Deze middelen moeten geheroriënteerd worden en  gebruikt worden voor de bouw van sociale assistentiewoningen in de kern van de dorpen of wijken.

(1)    Mieke Vogels 'Het nieuwe wonen: Vlaams woonbeleid op nieuwe sporen':     uitgeverij LannooCampus 2012
(2)    Beleidsnota Wonen 2009-2014 www.vlaanderen.be/sites/default/files/documents/20_wonen_2009_2014.pdf
(3)    GroenPlus congres 'Leeftijdvriendelijke gemeentes' november 2016. http://groenpluscongres.be/congresboek
(4)   http://vlaamse-ouderenraad.be/adviezen.php
(5)   https://issuu.com/zorgbedrijfantwerpen/docs/zbsf1703-brochure_servicefla...`