Ecologisch denken is gebaseerd op respect voor medemens en natuur. Uitsluiting en uitbuiting kunnen niet.  

Ecologisch denken is gebaseerd op respect voor medemens en natuur. Uitsluiting en uitbuiting kunnen niet. Meer nog: uitbuiting van de natuur betekent uitsluiting van de medemens gezien door onze onverantwoorde manier van doen de gratis service van de natuur aan de medemens wordt ontnomen.  Een voorbeeld daarvan: door onze CO2-uitstoot (uitbuiting van de natuur) krijgen we klimaatvluchtelingen. Het groene denken als wapen tegen armoede. Het GROENE denken is nog beter dan ecologisch denken, omdat het ook iets zegt over sociale rechtvaardigheid. Als ik de lucht voor 18 procent mag vervuilen en jij maar voor 2 procent dan kan ecologisch alles O.K. zijn (ervan uitgaande dat de grens op 20 procent ligt), maar sociaal rechtvaardig kun je dat wellicht niet noemen.

Sociaal krijgt binnen het groene denken een andere betekenis.  Het betekent niet alleen dat iedereen evenveel rechten heeft, maar ook dat die rechten door de eindigheid (beperkte mogelijkheden) van onze planeet begrensd zijn. Het milieu (de context) wordt dus mee in rekening gebracht. Het sociale en het ecologische zijn onlosmakelijk met mekaar verbonden. Die verbinding garandeert duurzaamheid. Bij herverdeling moet dus ook met het ecologische rekening worden gehouden.

De bevolkingsgroei heeft ongetwijfeld ook een weerslag op het milieu. We moeten ons dus ethisch de vraag durven stellen of er ook een grens te stellen is aan het aantal mensen op aarde. Uit verschillende studies is gebleken dat minder armoede ook minder geboortes betekent.

Het argument dat het sociaal onverantwoord is om over te schakelen naar een ecologische economie is in feite een absurditeit. Op termijn gaat het ons economisch ongelooflijk veel kosten om de service van de natuur te blijven garanderen.  Het opnieuw vruchtbaar maken van een door de klimaatopwarming uitgedroogd land is daar een voorbeeld van. Een ander voorbeeld : Overbevissing betekent minder visindustrie met armoede tot gevolg. Uiteindelijk blijft de ecologie de basis van onze economie!

Het zal er dus op neerkomen dat onze economie sociaal, ecologisch en economisch floreert.

Om dit te illustreren zal ik trachten aan de hand van ecologische basisrechten aan te duiden dat het groene denken op zich armoedebestrijdend is ook al zijn zeker niet alle basisrechten ecologisch te noemen of hebben niet alle problemen een ecologische grondslag.

1. Ecologische basisrechten.

• Het recht op gezonde lucht

Luchtkwaliteit heeft een grote impact op levenskwaliteit. Uit verschillende studies blijkt dat wij minder lang leven door luchtvervuiling. Mensen in armoede stellen vaak het bezoek aan dokters uit omwille van geldgebrek waardoor uiteindelijk nog zwaardere medische kosten ontstaan. Door maatregelen te nemen waardoor gezonde lucht gegarandeerd blijft wordt minstens voorkomen dat de armoede nog toeneemt. Een minder goede gezondheid verhoogt bovendien de kans op werkonbekwaamheid wat het risico op armoede verhoogt. Zo kunnen stadskernen, waar vaak veel armen wonen gezond gehouden worden door autoluwe of autovrije straten.

Armoede is een combinatie van verschillende factoren. Eén van die factoren aanpakken kan een eerste stap zijn om uit armoede te geraken.

• Het recht op een gezond leefklimaat zowel binnenshuis als buitenshuis

Uit verschillende onderzoeken is gebleken dat de kwaliteit van de lucht binnenhuis vaak nog slechter is dan buitenshuis. Een goede ventilatie en het gebruik van onschadelijke materialen en onderhoudsproducten kan daar veel aan verhelpen. Minder gezondheidsproblemen betekent minder kosten.

Een gezond leefklimaat voorkomt ook stress en psychische problemen. Armoede is beter te bestrijden in een gezonde leefomgeving omdat de bijkomende problemen minder groot zijn.

Spijtig genoeg is het zo dat arme gezinnen hun toevlucht moeten nemen tot ongezonde woningen omwille van de onbetaalbaarheid van de huishuur. Eén van de gevolgen is sociaal isolement doordat zij niemand meer thuis durven uitnodigen. Armoede op één niveau brengt armoede teweeg op een ander niveau.

• Het recht op betaalbare en gezonde voeding

Je kunt van mening verschillen over wat precies gezonde voeding is, maar voedsel uit eigen streek is goedkoper dan voeding die vele kilometers moet overbruggen. Als je bovendien zelf de kans hebt om over een stukje grond te beschikken ben je goedkoop gesteld.

Als voeding ter plaatse gekweekt wordt is het in elk geval beter voor het milieu. Of het ook gezonder is hangt af de manieren van produceren.

De meeste mensen zijn evenwel verplicht hun voedsel te kopen. Het is aan de overheid om de nodige stimulansen te geven die moeten toelaten dat iedereen gezond voedsel kan aanschaffen en dat de landbouwers voldoende beloond worden voor hun inspanningen. Dit laatste is geen argument dat er voor zorgt dat voeding goedkoper wordt maar wel een argument dat zorgt voor gemotiveerde boeren.

Kleinschalige landbouw met respect voor biodiversiteit en een sterke binding met de omwonenden en de ruimere omgeving is op termijn de beste garantie voor het bezorgen van gezonde voeding. Stadslandbouw en plukboerderijen zijn daar voorbeelden van.

Het rechtstreeks contact met de aarde en met alles wat de aarde voortbrengt versterkt het gevoel van verbonden zijn met het grotere geheel. Het is bovendien gezond en rustgevend.

• Het recht op verzorging en medicatie

De zorg voor ons eigen ecosysteem is de zorg voor ons lichaam. Door goede zorg en medicatie wordt zelfredzaamheid bevorderd en de capaciteit om voor anderen zorg te dragen verhoogd. Ook dit voorkomt armoede en isolement.

Om dit recht te garanderen voor iedereen is heel veel nodig. Onze maatschappij dient zich zodanig te organiseren dat de gepaste zorg op het juiste moment aan de betrokken persoon kan worden aangeboden voor een haalbare prijs. Wijkgezondheidscentra zijn daar een voorbeeld van.  Een goed uitgebouwde sociale zekerheid is daarvoor van groot belang.

Door goed zorg te dragen voor ons ecosysteem (het grotere geheel) kunnen we verzorging en medicatie voor ons eigen ecosysteem (ons lichaam) milderen.

• Het recht om zich veilig te verplaatsen

Individuele rechten garanderen vraagt een gemeenschappelijk engagement. Voorbeeld : Om het recht op veilig verplaatsen voor iedereen mogelijk te maken moet de openbare ruimte overzichtelijk zijn, moeten straten goed verlicht en onderhouden zijn, moet iedereen zich aan verkeersregels houden enz?

Eigenlijk komt het garanderen van alle ecologische rechten voor iedereen neer op het plaatselijk zo weinig mogelijk belasten van de aarde en toch maximaal tegemoetkomen aan reële menselijke behoeften.

Veiligheid om zich te verplaatsen is een zeer belangrijke behoefte. Toch kan het ook niet zo zijn dat daardoor andere veiligheden in het gedrang komen.  Met een 4maal4 kan iedereen zich veilig verplaatsen, maar de gevolgen voor de slachtoffers zijn veel zwaarder, vaak dodelijker. Bovendien wordt de lucht in de stad erg vervuild, wat de gezondheid van mensen bedreigt.

Als het recht om zich veilig te verplaatsen niet gegarandeerd is betekent dat een aanhoudende stress, die erg nefast is voor de gezondheid.

• Het recht op een goede nachtrust

Een verkwikkende slaap is onontbeerlijk voor een goede levenskwaliteit. Bescherming tegen geluid is op veel plaatsen noodzakelijk. Ook overdag is het vermijden van geluidsoverlast erg belangrijk. Geluidschermen, goede isolatie en het op afstand houden van geluidsmakers zijn middelen om een goede nachtrust te verzekeren.

Eén van de meest voorkomende klachten en conflicten tussen buren heeft met geluidshinder te maken. Het gebruik van geluidsdempende bouwmaterialen is daarom erg belangrijk zeker bij het optrekken van appartementen.

Het creëren van goeie omstandigheden en het maken en kunnen terugvallen op gemaakte afspraken zijn basisvoorwaarden om tot een samenleven zonder geluidsoverdrijving te komen.

Een goede nachtrust betekent ook de mogelijkheid om zich volledig te ontspannen. Een gevoel van veiligheid is daarbij absoluut nodig, wat neerkomt op een degelijke huisvesting of toch minstens een plaats waar je rustig kan overnachten.

• Het recht op zinvol en volwaardig werk

Werken is wellicht de belangrijkste manier om deel te nemen aan de uitbouw van onze samenleving. Voor veel mensen bepaalt hun werk mee hun identiteit. Werkloos zijn of werkloos worden is dan ook iets erg ingrijpend.

Nepstatuten en minibanen met een schamel inkomen zijn een vorm van uitbuiting die spijtig genoeg in Europa nog erg veel voorkomt.

Iedereen voldoende opleiding en tewerkstellingskansen geven is een ideale manier om tot zinvol en volwaardig werk te komen.

Rotklussen zullen er wellicht altijd moeten gedaan worden. Vaak moeten ze worden verricht door laaggeschoolden. Hoe de last van deze jobs verkleinen is een vraag die steeds moet gesteld worden.

De cultuur van een bedrijf en de relaties binnen een bedrijf bepalen mee de werksfeer en garanderen mee het zinvolle en volwaardige van het werk.

2. Besluit

'k Heb hiermee aangetoond dat voor mij 'ecologisch zijn' sociaal zijn is op een 'aardige' manier.  Daarmee bedoel ik dat we de basisrechten van mensen enkel voluit kunnen garanderen als we respect hebben voor de draagkracht van mens en milieu.

Om die draagkrachten  te bewaken is de relatie die de mens heeft met het milieu van doorslaggevend belang.

Ecologische problemen hebben in tegenstelling met sociale problemen het voordeel dat ze vlugger door iedereen rechtstreeks ervaren worden ook al hebben rijken meer mogelijkheden om zich  tegen de gevaren te beschermen. Misschien hebben we die gemeenschappelijke verlieservaringen nodig om ons neoliberaal economisch systeem in vraag te stellen en van koers te wijzigen.

Bert Weyts